skip to main |
skip to sidebar
Karakorum - łańcuch górski na pograniczu Indii, Pakistanu i Chin, drugi po Himalajach pod względem wysokości na Ziemi. Obszar gór należy do najbardziej zlodowaconych na ziemi. W górach tych znajdują się największe lodowce górskie świata poza rejonami polarnymi. (po lodowcu Fedczenki 77km w Pamirze) Najdłuższy lodowiec Siachen ma 71km długości. Góry Karakorum znajdują się w ważnym obszarze węzłowym łączącym wielkie pasma górskie jak: Himalaje, Hindukusz, Kunlun, Pamir. Najwyższy szczyt K2 jest drugim najwyższym szczytem na świecie. W swojej histori góra posiadała liczne nazwy: Czogori, Godwin Austen, Dapsang, Lamba Pahar, Szczyt Cesarzewicza Mikołaja, K2. Nazwa K2 pochodzi od numeracji szczytów podczas pomiarów geodezyjnych. K1, K2, K3,... K12 Szczyt K1 to obecnie Masherbrum 7821m, pozostałe góry "K" idą po kolei na wschód do niego.
Najwyższe szczyty:
K2 (8611 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa włoska 31 lipca 1954: Achille Compagnoni, Lino Lacedelli (drogą przez żebro Abruzzi)
Gasherbrum I (8068 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa amerykańska 5 lipca 1958: Andrew Kauffman, Peter Schoening
Broad Peak (8047 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa austriacka 9 czerwca 1957: Hermann Buhl, Kurt Diemberger, Marcus Schmunck, Fritz Wintersteller
Gasherbrum II (8035 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa austriacka 7 lipca 1956: Joseph Larch, Fritz Moravec, Johann Willenpart; drugie wejście, południową grzędą - wyprawa francuska 18 czerwca 1975: Marc Batard, Yannick Selgneur (podczas wyprawy zginął Bernard Villaret), wyprawa polska 1 sierpnia 1975: Leszek Cichy, Janusz Onyszkiewicz, Krzysztof Zdzitowiecki, północno-zachodnią ścianą
Gasherbrum III (7952 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa polska 11 sierpnia 1975: Alison Chedwick-Onyszkiewicz, Wanda Rutkiewicz, Janusz Onyszkiewicz, Krzysztof Zdzitowiecki
Gasherbrum IV (7952 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa włoska 6 sierpnia 1958: Walter Bonatti, Carlo Mauri
Distaghil Sar (7885 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa austriacka 1960
Masherbrum (7821 m n.p.m.) - pierwsze wejście - wyprawa amerykańsko-pakistańska 1960
Rakaposhi (7788 m n.p.m.)
Kanjut Sar (7761 m n.p.m.)
Saser Kangri (7672 m n.p.m.)
Chogolisa (7665m m n.p.m.)
Haramosh (7397 m n.p.m.)
Muztagh (7273 m n.p.m.)
Pierwsza klasyfikacja szczytów:
K1 - dziś Masherbrum
K2 - dziś K2
K3 - dziś Broad Peak
K4 - dziś Gasherbrum II
K5 - dziś Gasherbrum I
Karakorum dzieli się na Wielkie Pasmo Karakorum i Mniejsze Pasmo Karakorum. W Wielkim Pasmie Karakorum geografowie wydzieli 7 grup zwanych Mustagh (Muztagh). Są to następujące grupy (od zachodu):
Batura Muztagh - najwyższy szczyt Batura I - 7785 m n.p.m.
Hispar Muztagh - najwyższy szczyt Distaghil Sar - 7885 m n.p.m.
Panmah Muztagh - najwyższy szczyt Baintha Brakk - 7285 m n.p.m.
Baltoro Muztagh - najwyższy szczyt K2 - 8611 m n.p.m.
Siachen Muztagh - najwyższy szczyt Teram Kangri - 7463 m n.p.m.
Rimo Muztagh - najwyższy szczyt Momostong Kangri I - 7525 m n.p.m.
Saser Muztagh - najwyższy szczyt Saser Kangri I - 7672 m n.p.m.
Mniejsze Pasmo Karakorum dzieli się na 4 łańcuchy zwane Range. Od zachodu licząc są to:
Rakaposhi Range - najwyższy szczyt Rakaposhi - 7788 m n.p.m.
Haramosh Range - najwyższy szczyt Haramosh - 7397 m n.p.m.
Masherbrum Range - najwyższy szczyt Masherbrum - 7821 m n.p.m.
Saltoro Range - najwyższy szczyt Saltoro Kangri - 7742 m n.p.m.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
Tien-szan (chin. 天山 - tiān shān: "niebiańskie góry") – wielkie pasmo górskie w Azji Środkowej, na pograniczu Kazachstanu, Kirgistanu i Chin.
Tien-szan ma przebieg równoleżnikowy. Na zachodzie opada w Nizinę Turańską, na północy graniczy z Pogórzem Kazachskim i z Kotliną Dżungarską, która dzieli go od od gór Ałtaj. Na wschodzie zbiega się z pasmem Kunlun i przechodzi stopniowo w Wyżynę Mongolską. Na południowym wschodzie Kotlina Kaszgarska oddziela go od Kunlunu. Na południowym zachodzie Tien-szan łączy się z górami Pamir, a dalej Kotlina Fergańska oddziela do od Ałaju.
Tien-szan dzieli się na Zachodni i Wschodni. Obejmuje szereg pasm górskich: Karatau, Góry Kirgiskie, Góry Fergańskie, Kokszał-tau, Ałatau Zailijski, Kungej Ałatau, Góry Czatkalskie, Ałatau Tałaski, Terskej Ałatou. Pasma te są rozdzielone licznymi dolinami i kotlinami tektonicznymi (najgłębsza – Turfańska, 154 m p.p.m.). Charakterystyczne są wysoko położone powierzchnie zrównania zwane syrtami. Najwyższym szczytem tego pasma jest leżący na granicy Kirgistanu i Chin Jengish Chokusu (dawniej Pik Pobiedy, 7439 m n.p.m.).
Powyżej 3600–4450 m n.p.m. występują wieczne śniegi i lodowce. Współczesne zlodowacenie zajmuje łącznie około 16,5 tys. km² (największy lodowiec - Południowy Inylczek, 61 km długości, 567 km² powierzchni). W górach Tien-Szan mają obszar źródłowy Syr-Daria, Czu, liczne dopływy Tarymu i Ili. Wiele jezior (największe - Issyk-Kul, 6200 km²).
Tien-Szan jest zasobny w bogactwa mineralne, występują: węgiel, ropa naftowa, rudy metali, fosforyty. Niewielkie zaludnienie skupia się w dolinach i u podnóża. Wyższe partie gór odwiedzają tylko sezonowi pasterze i alpiniści.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
Park Narodowy Yosemite (ang. Yosemite National Park) - park narodowy położony w USA, w środkowej Kalifornii, na zachodnich zboczach gór Sierra Nevada. W ramach parku leży Yosemite Valley (Dolina Yosemite).
Podstawowe wiadomości
powierzchnia - 3081 km2
najwyższy szczyt Mount Lyell (3997 m n.p.m.)
główne jeziora - Eleanor, Tenaya, Mirror, Merced
główna rzeka - Merced
liczba turystów zwiedzających park - ponad 3 mln rocznie
lokalizacja - 3,5 godziny jazdy samochodem od San Francisco .
Historia
Dolina Yosemite była od wieków domem Indian Miwok i Pajutów, którzy żyli tam w spokoju do chwili wybuchu gorączki złota w Kalifornii. Nazwa Yosemite pochodzi najprawdopodobniej od indiańskiego słowa Yohhe'meti lub Yos.s.e'meti, które było nazwą plemienia Indian zamieszkujących dolinę Yosemite. Yosemite dosłownie oznacza “ci, którzy zabijali” (Yos: “zabijać,” litera e: “którzy” oraz -meti: przyrostek wskazujący liczbę mnogą).
Uważa się, że pierwszymi białymi, którzy ujrzeli dolinę Yosemite z góry, nie wkraczając do niej, byli traperzy pod wodzą Josepha Reddeforda Walkera. Było to w 1833 roku. Prawdopodobnie patrzyli oni ze szczytu wodospadów Yosemite. Rok 1851 uważany jest za rok, w którym w Dolinie Yosemite po raz pierwszy postawił nogę biały człowiek. Wkrótce też miejsce to stało się sławne, ściągając malarzy i miłośników przyrody. W 1864, na skutek nacisków ze strony ówczesnych obrońców przyrody, prezydent Abraham Lincoln podpisał ustawę zapewniającą stanową ochronę dolinie Yosemite i lasom gigantycznych sekwoi, położonym na południe od niej. Nieco później, bo w 1890 roku, zaangażowanie amerykańskiego przyrodnika Johna Muira doprowadziło ostatecznie do ogłoszenia Yosemite drugim z kolei parkiem narodowym w Stanach Zjednoczonych (po Yellowstone). Z parkiem tym wiąże się osoba Galena Clarka, który uchodzi za jednego z odkrywców gigantycznego lasu położonego u gór Sierra Nevada.
Geologia
Dolina Yosemite jest najbardziej klasycznym przykładem U-kształtnej doliny polodowcowej, a jej współczesny wygląd wynikiem ruchów górotwórczych, erozji wodnej i miażdżącej siły lodowców.
powstanie gór Sierra Nevada
erozja wodna prowadzi do powstania płytkich koryt rzecznych
spływające lodowce pogłębiają koryta (1 mln - 30 tys. lat temu)
Naturalne kaniony gór Sierra zostały w epoce lodowcowej pogłębione i poszerzone przez lodowce. Potężne masy lodu z łatwością kruszyły granitowe, osłabione pęknięciami skały, pozostawiając nietknięte ściany o mocniejszej budowie. Lodowiec posuwający się potokiem Merced pozostawił nietknięte ściany, z których spadają w dół wody wodospadu Nevada oraz Vernal. Kanion potoku Yosemite jest typową "doliną wiszącą". Lodowiec, który go wyrzeźbił, był o wiele mniejszy od lodowca Merced, który wyciął leżącą 600 m niżej dolinę. Potok Yosemite płynie zatem doliną wiszącą, skąd spada w dolinę Yosemite przepięknym, trójkaskadowym wodospadem o takiej samej nazwie jak dolina (zdjęcie), o wysokości 740 m, co stawia go na 6. miejscu na świecie. W wyniku działania lodu, który pozostawił w nienaruszonym kształcie ich najtwardsze partie, powstały: Cathedral Rocks, El Capitan (1095 m) i Half Dome. Uformowanie wiszących dolin przyczyniło się do powstania wielu wodospadów.
Źródło www.wikipedia.pl
El Capitan (nazywany również Agathla przez Indian Navajo) jest ponad kilometrowej wysokości formacją skalną położoną w dolinie Yosemite, w środkowej Kalifornii. Granitowy monolit to jeden z najbardziej cenionych celów wspinaczkowych.
Nazwa "El Capitan" pochodzi z 1851 roku i jest luźnym tłumaczeniem indiańskiej nazwy góry, zapisywanej jako "To-to-kon oo-lah" lub "To-tock-ah-noo-lah". Nie jest pewnym czy pierwotna nazwa była odniesieniem do konkretnego wodza plemiennego czy znacztła po prostu "wódz" lub "skalny wódz". [1]. Współcześnie formacja bywa nazywana zdrobniale, "El Cap" szczególnie wśród wspinaczy.
Na szczyt El Capitana można dotrzeć trasą turystyczną z doliny Yosemite, jednak prawdziwym wyzwaniem dla wspinaczy jest pokolanie pionowej granitowej ściany na której poprowadzonych jest ponad 70 wielkościanowych dróg wspinaczkowych, w tym jedna z najsłynniejszych na świecie, The Nose.
Rozwój dróg wspinaczkowych
W latach 60-tych i 70-tych eksplorowane były inne ściany El Capitana, a wiele wytyczonych wtedy dróg jest popularna do dzisiaj. Pośród wczesnych klasyków wymienić można Salathe Wall (1961, Royal Robbins, Chuck Pratt i Tom Frost) na ścianie południowo-zachodniej i North America Wall (1964, Royal Robbins, Yvon Chouinard, Chuck Pratt i Tom Frost) na ścianie południowo-wschodniej. Również w latach 60-tych poprowadzone zostały takie drogi jak Dihedral Wall (1962, Ed Cooper, Jim Baldwin i Glen Denny), West Buttress (1963, Layton Kor i Steve Roper) i Muir Wall (1965, Chouinard i TM Herbert). Do późniejszych przejść zaliczają się: Wall of the Early Morning Light (1970, Warren Harding i Dean Caldwell), Zodiac (1972, Charlie Porter (solo)); The Shield (1972, Porter i Gary Bocarde); Mescalito (1973, Porter, Steve Sutton, Hugh Burton i C. Nelson); Pacific Ocean Wall (1975, Jim Bridwell, Billy Westbay, Jay Fiske i Fred East); Sea of Dreams (1978, Bridwell, Dale Bard i Dave Diegelman); i Jolly Roger (1979, Charles Cole i Steve Grossman). Obecnie opisanych jest ponad 70 dróg wspinaczkowych na El [5]. Mimo to nieustannie wytyczane są nowe trasy, zwykle będące rozwinięciem lub połączeniem dróg już istniejących.
[edytuj] Wspinaczka klasyczna
Gdy jasnym stało się, że każda ściana El Capitana może być zdobyta przy zastosowaniu techniki sztucznych ułatwień, niektórzy wspinacze rozpoczęli poszukiwania dróg możliwych do pokonania klasycznie - bez użycia sprzętu wspinaczkowego w celu poruszania się w górę - lub z jego minimalnym wykorzystaniem. Droga West Face pokonana została klasycznie w roku 1979 przez Ray'a Jardine'a i Bill 'aPrice'a, jednak mimo wysiłków Jordina i innych wspinaczy, The Nose obierała się przejściom klasycznym przez kolejne 14 lat.
Pierwszą z głównych dróg El Capitana pokonanych klasycznie nie była jednak The Nose lecz The Salathe Wall. Todd Skinner i Paul Piana dokonali przejścia w 1988 roku - zajęło im to 9 dni wspinaczki oraz 30 dni przygotowań, a droga została wyceniona na 5.13b w skali amerykańskiej.
The Nose był drugą z ważnych dróg zdobytych klasycznie. Dwa wyciągi długo stanowiły przeszkodę nie do pokonania: Great Roof oraz Changing Corners, obie wycenione obecnie na 5.13+. W 1993 roku Lynn Hill bliska była przejścia drogi, pokonując jako pierwsza Great Roof i wspinając się bez odpadnięcia aż do obozu VI. Nie udało jej się jednak pokonać wyciągu Changing Corners - zatrzymał ją hak osadzony w kluczowym chwycie na palec. Po usunięciu haka Hill ponownie przeszła drogę od ziemi i po czterech dniach osiągnęła wierzchołek, stając się pierwszą osobą która przeszła The Nose klasycznie. Rok później Hill powróciła by jako pierwsza pokonać The Nose w jeden dzień. Docierając na szczyt w 23 godziny ustaliła nowy standard wspinaczki na El Capitanie.
The Nose został pokonany klasycznie po raz drugi dopiero w 1998 roku, gdy Scott Bruke przebył go po 261 dniach rozpracowywania drogi [6]. 14 października 2005 roku Tommy Caldwell i Beth Rodden jako trzecia i czwarta osoba na świecie (i pierwsza para) pokonali The Nose. Zajęło to małżeństwu 4 dni, podczas których, zmieniając się na prowadzeniu, każdy z wspinaczy pokonał klasycznie każdy wyciąg [7]. Dwa dni później Caldwell powrócił, by pokonać The Nose w mniej niż 12 godzin [8]. Po dwóch tygodniach znów był na El Capitanie, by zdobyć gorę dwukrotnie w ciągu dnia, wspinając się z Rodden na The Nose a następnie zjeżdżając i prowadząc Freerider'a, łącznie w czasie 23 godzin i 23 minut [9].
[edytuj] Wspinaczka na czas
Szybkie wspinanie się na El Capitana z użyciem techniki sztucznych ułatwień jest bardzo popularne. W 2007 rekord szybkości we wspinaczce hakowej na The Nose należy do Aleksa i Thomasa Huberów którzy pokonali 31-wyciągową drogę czasie 2 godzin, 45 minut i 45 sekund. [10]Źródło www.wikipedia.pl
Uluru, Oolora (znana także pod nazwą ang. Ayers Rock oraz The Rock) – formacja skalna w centralnej części Australii, Terytorium Północne. Znajduje się w parku narodowym Uluru-Kata Tjuta, niedaleko miasteczka Yulara, 400 km na południowy zachód od Alice Springs( Zobacz w Google Earth). Ma ponad 318 m wysokości i 8 km obwodu. Przez wiele lat Uluru był uznawany za największy monolit świata. Nie jest to jednak prawdą, gdyż monolit Mount Augustus jest ponad dwukrotnie większy. Ponadto wedle nowszych badań[1] Uluru wcale nie jest monolitem, lecz częścią większej formacji skalnej, do której należą również Kata Tjuta i Mount Connor.
Uluru po raz pierwszy został opisany przez podróżnika Ernesta Gilesa w 1872 jako "zadziwiający kamyk" (ang. the remarkable pebble).
Zbudowana z prekambryjskich piaskowców w domieszkami różnych minerałów, Uluru wydaje się zmieniać kolory w zależności od padającego światła. Czerwonawy kolor skały spowodowany jest oksydacją.
Jest to święte miejsce dla miejscowych aborygenów, w jaskiniach u podnóża skały znajduje się wiele malowideł ściennych. Nazwa "Ayers Rock" została nadana przez europejskich osadników na cześć premiera Australii Południowej Henryka Ayersa. Tradycyjną, aborygeńską nazwą jest "Uluru" i od lat 80. XX w. jest to oficjalna nazwa tej skały, choć wiele osób nadal nazywa ją Ayers Rock.
W 1985 rząd Australii oddał prawo własności Uluru miejscowym aborygenom, plemieniu Anangu, które oddało ją rządowi w 99-letnię dzierżawę. W miejscu tym utworzono mający 1325 km² park narodowy ang. Uluru – Kata Tjuta National Park. Wjazd dla turystów na teren parku jest płatny (około 20 dolarów australijskich za samochód).
Jest corocznie odwiedzany przez wiele tysięcy gości. Dla pragnących wejść na szczyt góry, zainstalowano poręcz z grubej liny, ale samo podejście jest bardzo strome i wiele osób rezygnuje z wejścia już w drodze. Prawie każdego roku na Uluru ginie kilka osób w trakcie wchodzenia na nią, najczęściej na wskutek poślizgnięcia lub na atak serca. W okresie trwania australijskiego lata, w godzinach od 10 do 16, ze względu na wysokie temperatury, wchodzenie na skałę jest zabronione.
Największą atrakcję dla turystów stanowi obserwowanie skały Uluru o zachodzie słońca lub o wschodzie słońca kiedy z minuty na minutę zmienia ona swój kolor w zależności od oświetlenia. Turyści gromadzą się na miejscach widokowych gdzie przez parę godzin piknikują. Do dobrego tonu należy otwarcie butelki szampana w momencie gdy słońce zachodzi i przestaje oświetlać skałę. Większość turystów przylatuje samolotami na położone w pobliżu skały lotnisko, ogląda Uluru o zachodzie i wschodzie słońca. W pobliżu jest też kompleks hoteli i kempingów oraz restauracji.
Dla Anangu Uluru jest świętym miejscem i woleliby oni aby turyści nie wchodzili na górę. Nie istnieje oficjalny zakaz, ale przebywający pod górą aborygeni często starają się przekonywać turystów aby oni respektowali ich zwyczaj. Zakazane jest natomiast fotografowanie niektórych fragmentów skały.
W odległości około 30 km zespół skalny Kata Tjuta którego wygląd z oddali przypomina leżącą kobietę.
Obiekt znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
Arizona – stan w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, od południa sąsiadujący ze stanem Sonora w Meksyku, od zachodu z Kalifornią i Nevadą, od północy z Utah, a od wschodu z Nowym Meksykiem. Zajmuje obszar wyżynny, w północnej części rozciąga się wyżyna Kolorado.
Geografia
Arizona jest szóstym stanem pod względem obszaru za Nowym Meksykiem, a przed Nevadą. 15% obszaru stanu znajduje się w rękach prywatnych, resztę stanowią tereny rządowe i rezerwaty indiańskie.
Arizona jest najbardziej znana ze swojego pustynnego krajobrazu. Rosną tam m.in. takie rośliny jak kaktus. Lato jest wyjątkowo gorące, a zima umiarkowana.
Historia
Pierwotną ludność tych obszarów stanowili Indianie z plemion Apaczów i Nawahów, którzy przybyli tu po upadku cywilizacji Anasazi (na kilkaset lat przed Hiszpanami).
Nazwę swą stan zawdzięcza nazwie małej wioski Arizonac w pobliżu miasta Nogales w stanie Sonora w Meksyku. Arizonac w języku Indian Papago oznacza "niewielkie źródło". Gdy w roku 1836 na północ od dzisiejszej granicy państwowej odkryto kilka sporych brył srebra, poszukiwacze skarbów ruszyli w drogę, zatrzymując się zazwyczaj w Arizonac i nazywając zniekształconą nazwa wioski całe eksploatowane terytorium.
1539 – Marcos de Niza penetruje obszar w poszukiwaniu "Siedmiu Złotych Miast".
XVI wiek – obszar penetrują hiszpańscy poszukiwacze skarbów (m.in. Francisco Coronado).
1692 – ojciec Euzebio Kino zakłada pierwszą misję.
1776 – armia hiszpańska buduje pierwszy fort na tych ziemiach – Tucscon.
1821 – Hiszpania przekazuje terytorium Arizony Meksykowi.
1848 – po wojnie amerykańsko-meksykańskiej obszar wchodzi w skład Stanów Zjednoczonych jako część Nowego Meksyku.
1853 – rząd Stanów Zjednoczonych zakupił od Meksyku południową część terytorium dzisiejszej Arizony.
1863 – Arizona zostaje odrębnym terytorium.
1871 – prezydent Ulysses Grant wysyła wojsko do Arizony przeciwko Apaczom.
1886 – kończy się długotrwała wojna z Apaczami. Ostatni oddział dowodzony przez Geronimo zostaje rozbity.
14 lutego 1912 – wstępuje do Unii (jako 48 stan z rzędu).
1973 – powstaje jedna z większych tam na świecie – New Cornelia Tailings.Źródło http://www.wikipedia.pl/
Sahara jest to strefa pustynna położona w północnej Afryce. Jest ona największą pustynią na Ziemi (ma 9 064 300 km²), rozciągająca się na długości 5700 km od Oceanu Atlantyckiego na zachodzie po Morze Czerwone na wschodzie; od północy ograniczona jest górami Atlas i wybrzeżem Morza Śródziemnego. Zajmuje terytorium 11 państw: Maroka, Algierii, Tunezji, Libii, Egiptu, Sahary Zachodniej, Mauretanii, Mali, Nigru, Czadu i Sudanu.
Gleby
Występujące na pustyniach szaroziemy mają słabo rozwiniętą warstwę próchniczą, lub całkowity jej brak. Powoduje to, bardzo małe występowanie roślin na tych terenach - głównie są to bory. W niektórych miejscach znajdują się oazy z dostatkiem wody i bujną roślinnością. Jest tu znacznie więcej zwierząt, niż w otwartym terenie. Pustynie Afryki północnej i Półwyspu Arabskiego. Roślinność tych pustyń jest zróżnicowana na kilka typów w zależności od budowy i wilgotności podłoża. Najbujniejsza jest ona w obniżeniach zwanych na Saharze daya i w dolinach wyschłych rzek – ued (wadi). Rosną w nich miejscami nawet drzewa np. topole. Dość bogata jest również roślinność na skałach, czerpiąca wodę, nagromadzoną podczas deszczów, ze szczelin skalnych.
Roślinność
Pustynia sprawia wrażenie pozbawionej wszelkiego życia, ale nawet w tych wyjątkowo trudnych warunkach żyją rośliny i zwierzęta. Rośliny występujące na pustyniach przystosowane są do oszczędnej gospodarki wodą i do ochrony przed wysokim temperaturami w ciągu dnia. Występujące rośliny to: suchorosty, pustynne trawy i słonorośla.
Ciekawym przykładem jest Róża jerychońska, która jest bardzo dobrze przystosowana do życia na pustyni. Wiatr pędzi te rośliny w kształcie kuli, które tworzą zaschnięte pędu okrywające owocostan na duże odległości. Wówczas, gdy spadnie trochę deszczu, pędy się prostują, a nasiona rozsiewają.
Mieszkańcy
Ze względu na warunki pustynne (piaski, susza, ograniczony dostęp do wody) nie ma tam odpowiednich warunków do rozwoju życia. Gęstość zaludnienia jest niska (około jedna osoba na km²). Mieszkańcy Sahary to głównie nomadowie. Najbardziej liczne to pasterskie plemię Tuaregów. Przemierzają oni, wraz ze swoimi stadami kóz, owiec i wielbłądów, rozlegle obrzeża pustyni w poszukiwaniu pastwisk oraz wody. Prowadzą również handel wymienny z mieszkańcami oaz. Tradycyjnie wędrowcy dostarczali mleko, mięso i juczne zwierzęta w zamian za zboże, daktyle, kawę, sól, broń i amunicję. Jednak cywilizacja dotarła także i na Saharę, zmieniając życie jej mieszkańców. Wędrówki Tuaregów zostały znacznie ograniczone. Tam gdzie były szlaki ich karawan teraz jeżdżą ciężarówki przewożące rozmaite surowce i towary. Karawany poruszają się za pomocą jucznych zwierząt (wielbłądy, muły, osły itp.). Były znane już w starożytności, a w średniowieczu stanowiły niemal jedyny sposób podróżowania po Azji Środkowej i Afryce Północnej. Utarte szlaki karawanowe są używane do dziś.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
Mount Everest najwyższy szczyt Ziemi (8850 m n.p.m.) w Himalajach Wysokich (Centralnych), na granicy Nepalu i Tybetu. Odkryty, i po raz pierwszy zmierzony w 1852. Zbudowany z granitów, gnejsów oraz z wapieni i łupków. Tworzy potężny masyw podcięty z trzech stron lodowcami (najdłuższe Khumbu i Rongbuk - ok. 17 km). Przez miejscową ludność uważany za siedzibę bogów.
Nazwa szczytu
Mount Everest do roku 1865 nosił nazwę Szczyt XV, nadaną przez Indyjską Służbę Topograficzną. Po tybetańsku nosi imię Czomolungma czyli Bogini Matka śniegu , po nepalsku Sagarmatha co jest trudno przetłumaczalnym zwrotem (z języka angielskiego "churning stick in the sea of existence") ~ mieszający patyk w morzu egzystencji.
W 1849 dokonano pierwszego pomiaru przy pomocy teodolitu z odległości około 150 km od szczytu. Po dokonaniu obliczeń w 1852 stwierdzono, że Peak XV (jak dotychczas określano szczyt), jest najwyższy z dotychczas zmierzonych. W 1856 Królewskie Towarzystwo Geograficzne ogłosiło, że Peak XV wznosi się na wysokość 29002 stóp, czyli 8845 m n.p.m. oraz nadało górze imię Mount Everest na cześć brytyjskiego głównego geodety Indii Sir George'a Everesta.
Wysokość Szczytu
W 1955 dokonano ponownych pomiarów i ustalono wysokość na 8848 m n.p.m.. Oficjalnie w nowych atlasach jest podawana wysokość 8850 m n.p.m. ogłoszona w 1988 r, która została ustalona przez pomiar satelitarny z użyciem systemu GPS, przez Bradforda Washburna, który wykorzystał do tego celu urządzenie GPS wniesione na szczyt przez amerykańską wyprawę wspinaczkową. Wynik ten jednak został zakwestionowany w 1992 r. kiedy to niemiecka wyprawa wspinaczkowa umieściła na szczycie specjalną pryzmę, która posłużyła do wykonania pomiaru laserowego, który dał wynik 8846 m n.p.m.
Pomiary, dokonane przez Chińczyków w maju 2005 roku, pozwoliły ustalić 9 października 2005 roku wysokość Mount Everestu na 8844,43 (z dokładnością do 0,21 m) m n.p.m. Wynik ten jest zdaniem Chińczyków wolny od błędu związanego z obecnością pokrywy śnieżnej na wierzchołku i dotyczy czystej skały. Chińczycy oszacowali wysokość powierzchni skały na podstawie dość kontrowersyjnego pomiaru grubości warstwy lodowej występującej na szczycie góry. Warto jednak zauważyć, że skała pod lodem ulega stopniowemu ścieraniu - stąd wysokość powierzchni skały również może się zmieniać z czasem.
Historia podboju
Jako początek długiej historii podboju Mount Everestu można przyjąć rok 1904 w którym sir Francis Younghusband otrzymuje od Dalajlamy zgodę na pierwszą brytyjską wyprawę w Himalaje. W 1913 John Noel w przebraniu mnicha buddyjskiego przemierza Tybet badając możliwości dotarcia pod szczyt Everestu, zostaje jednak zdemaskowany i musi opuścić płaskowyż.
W 1921 wyrusza pierwsza wyprawa brytyjska w składzie Charles Kenneth Howard-Bury (kierownik), George Leigh Mallory, Guy H. Bullock, Wollaston, Harold Reaburn, Alexander Kellas (umiera podczas wyprawy na atak serca), Heron, Wheeler, H. T. Morshead. Wyprawa bada potencjalne drogi wejścia na szczyt, w jej trakcie zdobyto liczącą 6990 m n.p.m. Chang La.
Rok później (1922) rusza druga wyprawa brytyjska w składzie Charles Granville Bruce (kierownik), G. Mallory, George I. Finch, T.G. Longstaff, Strutt, Crawford, H.T. Morshead, Geoffrey Bruce, J.B. Noel, Wakefield, T.M. Somervell, Morris, E.F. Norton, Tedżbir Bura Gurkha, Dasno oraz dziewięciu innych lokalnych tragarzy-pomocników. Siedmiu Szerpów ginie w lawinie. Osiągnięto wysokość 8326 m n.p.m.
1924 - trzecia wyprawa brytyjska - Charles Granville Bruce (kierownik), Edward Felix Norton, G.L. Mallory, H. Somervell, Odell, Andrew Comyn Irvine, Beetham, Hazard, G. Bruce, Narbu Jishee, Lhakpa Chedi, Hingston (lekarz), J. Noel (dokumentacja). Generał Charles Bruce choruje na malarię - kierownictwo przejmuje E.F. Norton. Baza w dolinie Rongbuk. W ataku szczytowym ginie George Mallory, Andrew Irvine oraz dwóch Szerpów. Wyprawa dotarła najprawdopodobniej do wysokości około 8600 m.
(W maju 1999 roku amerykański himalaista Conrad Anker odnalazł na wysokości 8230 m n.p.m. nieopodal szczytu ekwipunek i zwłoki George'a Mallory'ego, który zaginął wraz ze swym partnerem Andrew Irvinem w 1924 w trakcie ataku szczytowego. Nie znaleziono dowodów na potwierdzenie hipotezy, iż byli oni pierwszym zdobywcami i zginęli w zejściu ze szczytu).
1933 kolejna wyprawa brytyjska - Hugh Ruttledge (kierownik), Wyn Harris, Wager, 12 tragarzy, Norton, Frank S. Smythe, Eric E. Shipton. Osiągnięto 8572 m.
1935 - wyprawa brytyjska - Eric E. Shipton (kierownik),
1936 - wyprawa brytyjska - Hugh Ruttledge (kierownik),
1938 - wyprawa brytyjska - Harold W. Tilman (kierownik), osiągnięto wysokość 8326 m,
1947 - Kanadyjczyk Earl L. Denman i dwóch Szerpów osiągają Chang La,
1949 - Nepal otwiera granice dla zagranicznych wspinaczy,
1950 - wyprawa brytyjsko-amerykańska pod kierownictwem Erica E. Shiptona pokonuje Ice Fall (Lodospad Khumbu),
1951 - Duńczyk Klaus Bekker-Larsen i czterch Szerpów docierają na Chang La,
1952 - wyprawa szwajcarska - Edouard Wyss-Dunant (kierownik), Raymond Lambert i Szerpa Tenzing Norgay wychodzą na 8560 m,
1952 - druga wyprawa szwajcarska - Gabriel Chevalley (kierownik), ginie Mingma Dorje. Osiągnięto 8100 m.
1953 - wyprawa brytyjska prowadzona od strony Nepalu - John Hunt (kierownik), Nowozelandczyk Edmund Percival Hillary, Thomas Duncan Bourdillon, Charles R. Evans, Norgay Tenzing - Szerpę z Dardżylingu oraz 26 innych Szerpów. 29 maja 1953 Hillary i Tenzing stają na szczycie Everestu.
1965 - Nawang Gombu Szerpa jako pierwszy wspinacz na świecie powtórnie zdobywa szczyt Everestu (wejścia nr 11 i 17).
maj 1975 - pierwsze wejścia kobiece - Junko Tabei z Japonii od południowego - wschodu oraz Tybetanka Phantog od strony północnej.
1978 - pierwsza Europejka na szczycie Everestu - Wanda Rutkiewicz.
1980 - pierwsze zimowe wejścia na szczyt Everestu (i pierwszy ośmiotysięcznik zdobyty zimą) - Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki, kierownik wyprawy: Andrzej Zawada.
Źródło www.wikipedia.pl
Shaolin, Klasztor Szaolin (chin. 少林寺 Shaolin si - świątynia w młodym lesie) - klasztor buddyjski wybudowany ok. 495 roku za czasów dynastii Wei. Powstał w górskim masywie Sung (prowincja Henan) dla świątobliwego mistrza buddyjskiego Bhadry.
Sławę klasztorowi przyniósł jednak nie Bhadra, ale mnich indyjski Bodhidharma, który przybył około 525 roku do Chin. Był dwudziestym ósmym patriarchą buddyzmu indyjskiego w prostej linii od Buddy i pierwszym partriarchą buddyzmu chán, zwanego potem buddyzmem zen. Pod zarządem Bodhidharmy Shaolin stał się akademią treningową, a poprzez praktykowanie zazen nie tylko areną dla wymiany doświadczeń przybywających tam mnichów, ale również miejscem, w którym eksperci walki mogli podnieść swój niski nieraz status społeczny. Dzięki obchodom specjalnych świąt i shierarchizowaniu społeczności klasztoru niżej postawieni mnisi mogli wspinać się po szczeblach "kariery" duchowej. Umożliwiała im to intensywna praca fizyczna (nad ciałem) oraz duchowa (nad umysłem). Wprowadzone w klasztorze praktyki nie były pomyślane jako trening do walki, przynajmniej na początku. Później jednak okazały się przydatne również w tym zakresie, szczególnie, że rządzący krajem konfucjaniści nie przepadali za buddystami. Techniki dążyły przede wszystkim do maksymalnego opanowania własnego ciała. Duże znaczenie miały zwłaszcza tzw. transy, które czyniły adeptów Shaolinu niezwykle odpornymi na mróz, upał, zadawane im uderzenia i ból.
System stworzony w klasztorze Shaolin przez Bodhidharmę przez długi czas był wzorem dla innych klasztorów praktykujących buddyzm zen. Podobno samozadowolenie i zaprzestanie poszukiwania nowych dróg doprowadziło do stagnacji. W 1674 roku klasztor spłonął, później spłonął również klasztor, o którym sądzi się, że był kontynuatorem jego tradycji. Niektórzy mówią, że od tego czasu tajniki Shaolinu były przekazywane innymi drogami.
Jak by nie było, klasztor Shaolin nadal istnieje i wciąż praktykują w nim zarówno mnisi zen, jak i rzesze adeptów sztuk walki z całego świata. Faktem jest jednak, że ostatnio klasztor coraz bardziej się komercjalizuje. Podpisał porozumienie z miejscową szkołą chińskiej medycyny, na mocy którego mnisi będą mogli zdobyć dyplom uczelni. W zamian zgodził się na udostępnienie szkole przekazywanych od pokoleń sekretnych receptur leków, z których część ma nawet 700 lat. Receptury dwóch leków zostały już przez jednego z mnichów opublikowane w gazecie "Henan Business Daily".
Ostatnio teren wokół klasztoru jest dewastowany przez działalność 20 kamieniołomów. Eksplozje ładunków górniczych niszczą okolicę i zagrażają nawet unikalnym skalnym formom w Narodowym Parku Geologicznym na terenie otaczających klasztor gór Songshan. Obszar podlega jednak jurysdykcji trzech różnych instytucji, z których tylko jedna ma na uwadze stan środowiska naturalnego.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
Strefa 51 (ang. Area 51, Dreamland ang. "Kraina marzeń" lub "Kraina snów", bądź Groom Lake, oficjalna nazwa: Air Force Flight Test Center, Detachment 3) - amerykańska baza wojskowa, zbudowana w roku 1957. Znajduje się w zachodniej części hrabstwa Lincoln na południu stanu Nevada, w Strefie Sił Powietrznych Nellis.
Położona tuż obok wyschniętego(37°14'10N, 115°49'04W), słonego jeziora Groom (ang. Groom Lake), oraz Poligonu Nevada. Dla pewności wybrano fragment pustyni, blisko kraterów po testach atomowych na sąsiednim poligonie. Z bazy tej kierowano amerykańskim wywiadem w czasie zimnej wojny.
Istnienie bazy potwierdzono oficjalnie dopiero w 1994 roku, choć zawsze była ona celem pielgrzymek ufologów i teoretyków spiskowych z całego świata.
Ze względu na ogromne zainteresowanie światowej opinii publicznej Strefą 51, wątpliwa jest teza, że do dziś prowadzone są tam prace o najwyższym stopniu tajności. Dzięki powszechnemu zainteresowaniu bazą, okoliczni mieszkańcy rozwinęli bogatą infrastrukturę turystyczną. Władze USA mimo to starają się zachowywać tajemniczość na temat przeznaczenia tego obiektu. Próba nielegalnego wejścia na teren bazy zagrożona była zawsze aresztowaniem i osadzeniem w więzieniu bez procesu sądowego, o czym informuje odpowiednie oznakowania terenu. Również legalnie nigdy nie wpuszczano tam żadnych turystów. Dla zapewnienia bezpieczeństwa bazy przewidziano również strzelanie bez ostrzeżenia do intruzów, o czym również informuje się turystów. Według lokalnej legendy, wokół bazy zamontowano czujniki ruchu, które precyzyjnie odróżniają ludzi od poszczególnych gatunków zwierząt.
Dokładne zdjęcia satelitarne wykazały, że znajduje się tam najdłuższy na świecie pas startowy o długości 9,5 km. Przechodzi on przez jezioro Groom. Około roku 2000 zbudowano drugi pas o długości 5,5 km. Przestrzeń powietrzną nad bazą uznano za najlepiej i najdokładniej strzeżony obszar powietrzny w całych Stanach Zjednoczonych. W przybliżeniu jest on wielkości Szwajcarii.Samoloty
Skonstruowano tutaj najsłynniejsze i najnowocześniejsze samoloty wojskowe, m.in. SR-71 Blackbird, B-2 Spirit oraz F-117 Nighthawk.
Lockheed U-2
Prawdopodobnie pierwszym zrealizowanym projektem był Lockheed U-2. Podczas II wojny światowej baza była używana do ćwiczeń oraz prób zrzucania bomb, a potem nie wykorzystywano jej do 1955 roku, kiedy to została wybrana przez Skunk works Lockheed'a jako idealne miejsce do testów U-2. Firma postawiła tam prowizoryczną jednostkę, składającą się z paru schronów, warsztatu oraz domów dla, liczącej kilka osób, załogi. Pierwszy samolot tego typu latał nad Strefą 51 w sierpniu 1956. W tym czasie, na pobliskim poligonie przeprowadzano testy jądrowe, m.in. operację Plumbbob które często przerywały testy Lockheed'a. Jeden z wybuchów, mający miejsce 5 lipca, spowodował nawet opad radioaktywny na terenie bazy, przez co musiała być tymczasowo ewakuowana.
Blackbird
Jeszcze przez zakończeniem prac nad U-2, Lockheed zaczął konstruować Lockheed'a A-12 OXCART, 3-Machowy samolot, późniejsza wersja słynnego SR-71 Blackbird. Charakterystyka samolotu, wymagała potężnego rozbudowania bazy. Do czasu gdy pierwszy prototyp wzbił się z lotniska w 1962, główny pas startowy został przedłużony do 2600 m, a liczba osób obsługujących bazę wyniosła ponad 1000. Strefa 51 miała zbiorniki paliwa, wieże kontroli lotów, oraz boisko do baseballa. Wzmocniono także ochronę - zamknięto pobliską kopalnię, pobliskie tereny stały się zakazaną dla cywilów strefą (wejście do tej strefy groziło śmiercią). W bazie tej odbywały się pierwsze loty samolotów Blackbird takich jak A-12, SR-71, nieudanej wersji YF-12 jako myśliwca przechwytującego, oraz D-21 (UAV).
Have Blue/Senior Trend/F-117
Pierwsze prototypy Have Blue (rodzina F-117 Nighthawk) latały w Groom Lake w 1977 roku. Testowanie serii wyjątkowo tajnych prototypów kontynuowano do 1981, kiedy to zaczęto już produkować F-117. Oprócz latania, sprawdzano tam także wykrywanie przez radary oraz uzbrojenie tych samolotów. Następnie wszelkie operacje związane z F-117 przeniesiono do Tonopah Test Range, a następnie do Holloman Air Force Base.
Teorie spiskowe
Najpopularniejsze teorie spiskowe związane ze Strefą 51 dotyczą przetrzymywania i badania pozaziemskich form życia pochodzących z obiektu, który rozbił się w 1947 roku w pobliżu Roswell stanu Nowy Meksyk. Częste są również spekulacje o samolocie hipersonicznym o nazwie Aurora, osiągającym kilkakrotną prędkość dźwięku. Oprócz tego, twierdzono że odbywają się tam badania na temat nowoczesnych broni energetycznych, kontrolą pogody, podróży w czasie.
Źródło http://www.wikipedia.pl/
